Nowa ustawa o cudzoziemcach zmienia rodzaje zezwoleń na pobyt dla cudzoziemców. Prezentujemy

rodzaje zezwoleń na pobyt, o które cudzoziemiec może wnioskować w Polsce (opisywane przepisy

wchodzą w życie 1 maja 2014 r.).

Pobyt czasowy

Nowa ustawa wprowadza znaczące zmiany w rozdziale dotyczącym zezwoleń na pobyt czasowy,

szczególnie dla osób przybywających do Polski w celu podjęcia pracy. Zezwolenia na pobyt czasowy

są wydawane na okres od trzech miesięcy do trzech lat. Wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy

rozpatruje Urząd Wojewódzki właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca.

Według nowych przepisów wniosek można złożyć wyłącznie w Polsce. Nie ma możliwości złożenia

wniosku za pośrednictwem polskiego konsulatu. Warunkiem koniecznym do rozpatrzenia wniosku

jest złożenie przez cudzoziemca odcisków palców.

Aby uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy, cudzoziemiec musi wykazać potrzebę pobytu w Polsce

przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Podstawą do takiego pobytu może być oferta pracy w Polsce,

prowadzenie działalności gospodarczej, studia lub nauka, działalność naukowa, więzi rodzinne lub

inne przyczyny. W każdym przypadku cudzoziemiec dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające

cel jego/ jej pobytu w Polsce.

Wniosku o pobyt czasowy nie mogą złożyć osoby, które:

• posiadają w Polsce dowolny rodzaj ochrony: status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub

czasową, zgodę na pobyt tolerowany lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych albo azyl;

• wnioskują o status uchodźcy lub azyl;

• posiadają prawo stałego pobytu lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE ;

• przebywają w Polsce na podstawie wizy Schengen wydanej z powodów humanitarnych lub

ze względu na interes państwa;

• są zatrzymane w areszcie lub ośrodku strzeżonym dla cudzoziemców;

• nie upłynął jeszcze termin dobrowolnego powrotu określony w decyzji o zobowiązaniu do powrotu;

• są zobowiązane do opuszczenia terytorium Polski w wyniku odmowy przedłużenia wizy Schengen, zezwolenia na pobyt czasowy lub stały (albo cofnięcia takiego zezwolenia), odmowy udzielenia ochrony międzynarodowej albo cofnięcia zgody na pobyt z powodów humanitarnych.

Polskie prawo przewiduje następujące rodzaje zezwoleń na pobyt czasowy:

Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę

Ujednolicone zezwolenie, które daje cudzoziemcy od razu prawo do pobytu i pracy w Polsce. Jest

ono przeznaczone dla cudzoziemców, którzy potrzebują zezwolenia na pracę, aby podjąć w Polsce

zatrudnienie. Aby uzyskać ten rodzaj zezwolenia, cudzoziemiec musi mieć w Polsce:

• źródło stabilnego i regularnego dochodu pozwalające na utrzymanie siebie i rodziny,

• ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski,

• zapewnione miejsce zamieszkania,

• pracodawca cudzoziemca nie może mieć możliwości zatrudnienia pracownika na lokalnymrynku pracy (wśród Polaków lub cudzoziemców obecnych w Polsce i posiadających już prawo

do pracy)

Zezwolenie wydawane jest na wykonywanie konkretnej pracy u konkretnego pracodawcy. Utrata

pracy wymaga poinformowania Urzędu, który wydał zezwolenie. Zmiana pracodawcy wymaga

uzyskania nowego zezwolenia. Również zmiana stanowiska, wynagrodzenia na niższe lub zmiana

innych warunków pracy wymaga zmiany posiadanego zezwolenia.

O ten rodzaj zezwolenia nie mogą wnioskować niektóre grupy cudzoziemców. Więcej informacji na

ten temat publikujemy w ulotce dotyczącej pracy.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich

kwalifikacji (Niebieska Karta UE)

Zezwolenie przeznaczone dla wykwalifikowanych pracowników, którzy w Polsce podejmują pracę

wymagającą wysokich kwalifikacji. Do jego uzyskania potrzebna jest między innymi umowa o pracę

zawarta przynajmniej na okres 1 roku i odpowiednio wysokie zarobki, a także udokumentowane

kwalifikacje cudzoziemca. Zezwolenie można otrzymać na okres do 3 lat. Udziela się go na okres

o trzy miesiące dłuższy, niż planowany okres zatrudnienia, ale na czas nie dłuższy niż 3 lata.

Zezwolenie wydawane jest na podjęcie pracy u konkretnego pracodawcy, na określonych warunkach.

Zmiana warunków zatrudnienia w ciągu dwóch lat od uzyskania zezwolenia wymaga powiadomienia

Urzędu, który je wydał. Zmiana pracodawcy także wymaga uzyskania nowego zezwolenia.

Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować odebraniem zezwolenia.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy przez cudzoziemca delegowanego przez

pracodawcę zagranicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Specjalny rodzaj zezwolenia dla cudzoziemców delegowanych do Polski przez firmy zagraniczne.

Jest udzielane cudzoziemcom, którzy posiadają zezwolenie na pracę, o ile jest wymagane, źródło stabilnego

i regularnego dochodu, ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów o powszechnym

ubezpieczeniu zdrowotnym lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na

terytorium Polski, oraz zapewnione miejsce zamieszkania w Polsce.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej

Zezwolenie przeznaczone dla osób, które w Polsce podejmują działalność gospodarczą. Nowe przepisy

dokładniej określają, jakie warunki musi spełniać firma czy spółka, aby prowadzący ją cudzoziemiec

mógł uzyskać zezwolenie na pobyt w Polsce w celu prowadzenia firmy.

Oprócz standardowych wymogów dotyczących cudzoziemca (posiadanie stabilnego źródła utrzymania,

ubezpieczenia, mieszkania), wnioskodawca musi dodatkowo wykazać, iż dana firma jest korzystna

dla polskiej gospodarki, czyli:

• w roku poprzedzającym złożenie wniosku dochód firmy był nie niższy niż 12-krotność przeciętnego

miesięcznego wynagrodzenia w województwie, w którym firma ma siedzibę, LUB;

• zatrudnia na czas nieokreślony, na pełen etat, co najmniej dwóch pracowników. Pracownicy

muszą być Polakami lub cudzoziemcami, posiadającymi w Polsce prawo do pracy bez

zezwolenia, LUB;

• firma posiada środki, aby spełnić jeden z powyższych warunków w przyszłości, lub prowadzi

działania, które pozwolą spełnić je w przyszłości.

Opisane przepisy dotyczą także firm jednoosobowych (pracy na własny rachunek).

Obszerne informacje na temat tego rodzaju zezwolenia znajdują się w ulotce pt. Praca i działalność

gospodarcza a legalizacja pobytu w Polsce.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach

Ten rodzaj zezwolenia przeznaczony jest tylko dla studentów stacjonarnych (dziennych) studiów

wyższych (licencjackich, magisterskich) lub doktoranckich. Nie jest przeznaczony dla studentów

studiów wieczorowych lub zaocznych ani uczniów szkół innych niż uczelnie wyższe.

Student wnioskujący o ten rodzaj zezwolenia musi wykazać, iż został przyjęty na studia oraz opłacił

czesne (jeśli jest wymagane). Cudzoziemiec musi też posiadać ubezpieczenie zdrowotne oraz środki

potrzebne na pokrycie kosztów utrzymania w Polsce oraz podróży powrotnej do kraju pochodzenia

albo zamieszkania.

Zezwolenia udziela się także osobie, która podejmuje kurs przygotowawczy do rozpoczęcia studiów

w języku polskim i spełnia powyższe wymagania.

Pierwsze zezwolenie wydawane jest na okres 15 miesięcy (albo czasu akademickiego roku studiów

lub kursu przygotowawczego przedłużonego o trzy miesiące). Kolejne zezwolenie może być wydane

na okres do trzech lat.

Przerwanie studiów powoduje cofnięcie zezwolenia. Niezaliczenie roku studiów także może spowodować

cofnięcie zezwolenia. Uczelnie mają obowiązek informować Urzędy Wojewódzkie o skreśleniu

cudzoziemca z listy studentów.

Więcej informacji na ten temat w ulotce Edukacja a legalizacja pobytu w Polsce.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych

Forma pobytu czasowego przewidziana dla cudzoziemców-naukowców. Można o nią wnioskować

na podstawie umowy dotyczącej realizacji projektu badawczego między cudzoziemcem z zatwierdzoną

jednostką naukową w Polsce (cudzoziemiec może mieć umowę o pracę, o dzieło lub zlecenie).

Konieczne jest też przedstawienie pisemnego zobowiązania jednostki naukowej do pokrycia

kosztów pobytu naukowca w Polsce, a także pokrycia kosztów jego zatrzymania i zobowiązania

do powrotu w przypadku, gdyby pozostał w Polsce nielegalnie na czas dłuższy niż przewidziany

w zezwoleniu.

Ten rodzaj zezwolenia może też uzyskać naukowiec, który posiada dokument pobytowy z adnotacją

‘naukowiec’ w innym państwie Unii Europejskiej i prowadzi badania naukowe potwierdzone umową

zawartą z jednostką naukową w tym państwie.

W celu uzyskania zezwolenia cudzoziemiec dodatkowo dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające,

że posiada ubezpieczenie zdrowotne oraz środki finansowe na pokrycie kosztów pobytu

i podróży powrotnej do kraju pochodzenia lub zamieszkania, a także dokumenty potwierdzające

jego kwalifikacje w kontekście planowanych badań.

Zezwolenie na pobyt czasowy dla członków rodzin obywateli Rzeczypospolitej Polskiej oraz członków

rodzin cudzoziemców

Termin „członkowie rodziny” w świetle ustawy o cudzoziemcach oznacza wyłącznie współmałżonków

oraz niepełnoletnie dzieci (które nie ukończyły 18 lat). O ten rodzaj zezwolenia nie mogą więc

wnioskować inni członkowie rodziny – rodzeństwo, dorosłe dzieci, rodzice ani dalsi krewni.

Zezwolenie przewidziane jest dla małżonków i niepełnoletnich dzieci małżonków obywateli Polski

lub cudzoziemców, którzy posiadają w Polsce:

• prawo stałego pobytu lub status rezydenta długoterminowego UE,

• status uchodźcy, ochronę uzupełniającą albo zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,

• zezwolenie na pobyt czasowy od co najmniej dwóch lat, przy czym ostatnie zezwolenie było

wydane na co najmniej jeden rok,

• zezwolenie na pobyt czasowy wydane w celu prowadzenia badań naukowych,

• Niebieską Kartę EU (zezwolenie na pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji).

Dodatkowo cudzoziemiec, do którego dołącza rodzina, musi udokumentować, że posiada stabilne

i regularne źródło dochodu wystarczające na utrzymanie siebie i swojej rodziny, ubezpieczenie

zdrowotne w rozumieniu przepisów o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym lub potwierdzenie

pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski oraz miejsce zamieszkania.

Ten obowiązek nie dotyczy tylko cudzoziemców, którzy są objęci w Polsce ochroną międzynarodową

(status uchodźcy lub ochrona uzupełniająca), pod warunkiem, że wniosek o zezwolenie dla

rodziny został złożony w ciągu 6 miesięcy od dnia, gdy uzyskali oni tę ochronę.

Więcej informacji na temat legalizacji pobytu małżonków polskich obywateli oraz łączenia rodzin

w ulotce pt.: Małżeństwo i łączenie rodzin a legalizacja pobytu w Polsce.

Pobyt na terytorium Polski cudzoziemców - ofiar handlu ludźmi

Cudzoziemiec, w stosunku do którego istnieje domniemanie, że jest ofiarą handlu ludźmi, otrzymuje

zaświadczenie w tej sprawie. To zaświadczenie legalizuje pobyt cudzoziemca w Polce na trzy

miesiące (cztery miesiące w przypadku osób niepełnoletnich). Zaświadczenie przestaje być dokumentem

legalizującym pobyt, jeśli cudzoziemiec świadomie, dobrowolnie i z własnej inicjatywy nawiąże

kontakt z osobami podejrzanymi o popełnienie przestępstwa związanego z handlem ludźmi.

Jeśli ofiara handlu ludźmi, przebywając w Polsce, zerwie kontakty z osobami podejrzanymi o popełnienie

tego przestępstwa oraz podejmie współpracę z organami ścigania – może wnioskować

o zezwolenie przewidziane dla ofiar handlu ludźmi. Zezwolenie to wydaje się na okres co najmniej 6

miesięcy, maksymalnie na okres trzech lat.

Krótkoterminowe zezwolenie na pobyt

W wyjątkowych sytuacjach cudzoziemiec może wnioskować o zezwolenie na pobyt czasowy ze

względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu w Polsce. Może ono być wydane na

okres do sześciu miesięcy.

Zezwolenie może być wydane, gdy cudzoziemiec jest zobowiązany do osobistego stawienia się przed

sądem w Polsce, gdy jego obecności w Polsce wymaga interes Polski oraz w sytuacjach, gdy wymaga

tego wyjątkowa sytuacja osobista cudzoziemca.

Zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności

Jest to rodzaj zezwolenia wydawanego w różnych sytuacjach nie uwzględnionych powyżej.

Zezwolenie to jest wydawane między innymi:

• dzieciom cudzoziemskim bez opieki,

• posiadaczom statusu rezydenta długoterminowego UE w innym państwie członkowskim,

którzy w Polsce zamierzają podjąć pracę lub prowadzić działalność gospodarczą, podjąć studia

lub szkolenie zawodowe, lub mają inne powody uzasadniające pobyt w Polsce, a także

członkom ich rodzin,

Są też sytuacje, gdy zezwolenie może być wydane w innych okolicznościach. Decyzje w tych sprawach

podejmują Urzędy Wojewódzkie, analizując indywidualne sytuacje cudzoziemców. Zezwolenie

może być wydane cudzoziemcowi, który:

• zamierza podjąć naukę lub szkolenie zawodowe w Polsce,

• jest absolwentem polskiej uczelni i poszukują pracy w Polsce,

• jest duchownym, członkiem zakonu lub osobą pełniącą funkcję religijną w kościele (dotyczy

to kościołów i religii, których status jest w Polsce uregulowany), gdy osoba przybywa w celu

związanym ze swoją funkcją,

• jest pokrzywdzonym w postępowaniu karnym przeciwko nieuczciwemu pracodawcy, lub

oczekuje na otrzymanie zaległego wynagrodzenia w rezultacie takiego postępowania,

• wykazał inne okoliczności uzasadniające potrzebę jego pobytu w Polsce.

Ten rodzaj zezwolenia wydawany jest też cudzoziemcowi, gdy jego pobyt w Polsce jest niezbędny

dla poszanowania jego prawa do życia rodzinnego, albo z powodu potrzeby ochrony praw dziecka.

W tych przypadkach cudzoziemiec może uzyskać to zezwolenie przebywając w Polsce nielegalnie, gdy:

• jego pobyt w Polsce jest niezbędny z uwagi na konieczność poszanowania prawa do życia

rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

• jego wyjazd z terytorium Polski poważnie naruszałby prawa dziecka, określone w Konwencji

o prawach dziecka.

Udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy dowolnego rodzaju odmawia się cudzoziemcowi co do zasady, gdy:

• nie spełnia wymogów stawianych dla danego rodzaju zezwolenia,

• dane cudzoziemca są wpisane do wykazu cudzoziemców niepożądanych lub SIS wpisane do

celów odmowy wjazdu,

• wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa albo porządku publicznego,

• cudzoziemiec złożył fałszywe zeznania lub przedstawił fałszywe dokumenty,

• cudzoziemiec ma zaległości podatkowe w Polsce,

• cudzoziemiec nie zwrócił kosztów związanych ze zobowiązaniem go do powrotu,

• podlega obowiązkowi leczenia w związku z polskimi przepisami o chorobach zakaźnych, ale

nie wyraża zgody na leczenie,

• złożył wniosek w czasie nielegalnego pobytu w Polsce lub przebywa w Polsce nielegalnie.

Inne przesłanki odmowy udzielenia zezwolenia są różne dla różnych rodzajów zezwoleń.

Wpis danych cudzoziemca do SIS co do zasady uniemożliwia udzielenie mu zezwolenia na pobyt

czasowy. Jest to możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach, ze względów humanitarnych lub wynikających

z zobowiązań międzynarodowych Polski, a także w przypadku zezwoleń wydawanych

ofiarom handlu ludźmi.

Prawo przewiduje też możliwość odebrania cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt. Jest to możliwe

między innymi wtedy, gdy ustał cel pobytu, dla którego zezwolenie zostało wydane lub sytuacja

cudzoziemca uległa zmianie w ten sposób, że nie spełnia on wymogów do wydania zezwolenia.

Pobyt na stałe

O prawo do wnioskowania o bezterminowy pobyt w Polsce cudzoziemiec może wystąpić dopiero po

kilku latach pobytu w Polsce. Długość wymaganego pobytu zależy od wcześniejszego statusu prawnego

cudzoziemca. Polskie prawo przewiduje dwie formy bezterminowego zezwolenia na pobyt:

• zezwolenie na pobyt stały (przeznaczone między innymi dla małżonków obywateli Polski,

posiadaczy Karty Polaka, osób objętych ochroną międzynarodową lub pobytem tolerowanym,

a także dzieci obywateli polskich oraz cudzoziemców, którzy posiadają w Polsce prawo

stałego pobytu lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE)

• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej (przeznaczony dla

osób, które przebywają w Polsce co najmniej pięć lat, mają ubezpieczenie i stabilne źródło

dochodu w Polsce).

Wnioski w sprawie pobytu stałego i czasowego należy składać do Urzędu Wojewódzkiego właściwego

ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, który składa wniosek. Nie ma możliwości złożenia

wniosku poza granicami Polski.

Obszerne informacje na temat możliwości wnioskowania o stały pobyt zawiera ulotka pt. Stały

pobyt w Polsce.

Zezwolenia na pobyt w szczególnych przypadkach

Polska przewiduje możliwość legalizacji cudzoziemca w przypadkach szczególnych, gdy zobowiązanie

cudzoziemca do powrotu naruszałoby przepisy prawa międzynarodowego. Polskie prawo przewiduje

dwie formy legalizacji:

• Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych, wydawana cudzoziemcom, gdy jest to konieczne

z powodu konieczności ochrony życia, wolności czy bezpieczeństwa danej osoby, zgodnie

z konwencją rzymską z 1950 r., a także w sytuacjach, gdy zobowiązanie cudzoziemca do powrotu

naruszałoby jego prawo do życia rodzinnego lub prywatnego albo prawa dziecka.

• Zgoda na pobyt tolerowany, wydawana cudzoziemcom wtedy, gdy ich zobowiązanie do powrotu

z innych przyczyn jest niemożliwe.

Oba zezwolenia wydaje Straż Graniczna z urzędu (brak jest możliwości wnioskowania o te formy

legalizacji pobytu) w toku postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu.

Ochrona cudzoziemców na terytorium Polski

Polska przewiduje też kilka form ochrony cudzoziemców. Przepisy w tej kwestii obejmuje osobna

ustawa o ochronie cudzoziemców. Przewiduje ona możliwość udzielenia cudzoziemcom azylu,

statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej. Wnioski w tych sprawach rozpatruje Urząd do Spraw

Cudzoziemców.